Looking for the legacy site? Click here
Güneş ışığı üzerine
Metin: Heather Kropp, Angela Halasey
Görsel: Angela Halasey
Çeviren: Elif Küçük
Fotosentez: ışık enerjisini kimyasal enerjiye çeviren reaksiyonlar zincirinin bir grubudur. Ayrıca fotosentez enerji bakımından zengin karbonhidratlardan nişasta üretir. Fotosentez, bir bitki hücresinin kloroplastında gerçekleşir.
Karbondioksit: bir karbon atomu ve iki oksijen atomundan oluşan bir kimyasal (gaz) bileşiktir.
Klorofil: bitkilerin gün ışığını absorbe etmelerini sağlayan ve bitkilere yeşil rengini veren pigmenttir.
Kloroplast: bitki hücrelerinde ışık enerjisini bitkilerin besin olarak kullanacağı şekere dönüştüren organeldir. Alg gibi diğer canlı organizmalar kloroplast içeren hücrelere sahiptir.
Pigment: belirli renkleri yansıtıp diğer renkleri absorbe eden, bitki, hayvan veya bir nesneye renk veren doğal bir kimyasaldır.

Bitkiler kendi besinlerini üretir

Venus fly trap
Bazı etçil bitkiler böcekleri yemek için yakalıyor gibi görünür, ancak böcekleri enerji için değil bazı besin ögelerini almak için yakalarlar. Daha fazla ayrıntı için resme tıklayın.

Bitkiler yemek yer mi? Evet, ama bizim gibi değil. Yemek için mutfağa, yerel bir mağazaya veya bir lokantaya gitmek yerine fotosentez işlemini kullanarak besinlerini üretirler.

Hemen bir sözlük alıp bakarsanız, fotosentezin ışık anlamına gelen ‘foto’ ve bir şey yapmak anlamına gelen ‘sentez’ olmak üzere 2 kelimeden oluştuğunu görürsünüz. Sadece bu kelime köklerini bilmek bile bitkilerin besinlerini nasıl ürettiği konusunda bize ipucu verir. Besinlerini ışık kullanarak üretirler.  

Işıktan besin üretimi

Hayvanlar gibi bitkiler de iş yapabilmek için enerjiye gereksinim duyarlar. İnsanlar ve diğer hayvanlar enerji almak için yemek yerler. Gününüz kahvaltılık gevrek, öğle yemeği için bir sandviç ve akşam yemeği için belki bir salata ve balık içerebilir. Bu besinler ve içtiğimiz birçok şey bize enerji verir.

Basics of plant life
Bitkiler şeker üretirken büyümek için ihtiyaçları olan tüm malzemeleri nereden alırlar? Daha fazla ayrıntı için resme tıklayın.

Bitkiler yemek yemez. Güneşten veya başka bir ışıktan aldıkları enerjiyi besinlerini elde etmek için kullanırlar. Bu işlemin  bileşenleri su, hava ve ışıktır. Bitkiler havanın tamamını kullanmazlar sadece besinlerini üretebilmek için karbondioksidi kullanırlar. Bu işlem sırasında oksijen üretirler.

Bitkiler fotosentezi şeker elde etmek için kullanırlar. Şeker yemek İnsanlara çalışmak ve oynamak için nasıl enerji veriyorsa bitkilerin de büyümesi ve diğer önemli işlerini yapmasını sağlar.

Işık hakkında

Fotosentez ismi gibi iki kısma ayrılabilir. İlk kısım ışığa bağımlı reaksiyonlar dır. Bu reaksiyonlarda bitkiler, güneş enerjisini fotosentezin ikinci kısmında kullanılmak üzere enerjinin farklı formlarına dönüştürürler. İkinci kısımda olan Kalvin döngüsü nde havadan karbondioksit, ışığa bağımlı reaksiyonlardan ise enerji, glukoz denilen şekeri elde etmek için kullanılır. (Yunanca glikoz = tatlı şarap). 

Bu iş nerede yapılır?

Green plant
Neden çoğu bitki yeşildir? Daha fazla ayrıntı için resme tıklayın.

Bitki hücrelerinin içinde küçük fabrikalar olan kloroplastlar vardır. Kloroplastlar fotosentezin her iki bölümünün de gerçekleştiği yerdir.Bu küçük fabrikalar ayrıca bitkilere yeşil rengini veren pigmenti üretirler. Bu pigmente klorofil denir. Bitkilerin yapraklarına ve gövdelerine yeşil rengi vermesinin yanı sıra klorofil, bitkilerin güneş enerjisini emmesine yardım eder.

Bitkiler nefes alır mı?

Soluduğumuz oksijen gazı fotosentezin ışığa bağımlı reaksiyonlarının bir ürünüdür. Bitkilerin fotosentezde kullandığı karbondioksiti biz havaya veririz. Bitkiler yapraklarda stoma adı verilen küçük deliklere sahiptir. Stoma yapraklardan hava girmesine izin verecek şekilde açılır böylece bitki fotosentez için gerekli karbondioksiti almış olur.

stomata
İncir bitkisinin bu yakın görünümü koyu kırmızı ve yeşil bitki hücreleri tarafından  çevrelenmiş parlak yeşil stomaları göstermektedir. Daha fazla ayrıntı için resme tıklayın.

Açık stomalar çok fazla suyun bitkiyi buharlaştırma yoluyla terk etmesine izin verebilir bu yüzden çok fazla su çıktığı zaman stoma kapanır. Bitki hücreleri, hücresel solunumda enerji için şekerleri parçaladıklarında oksijen kullanırlar. Tüm hücreler nefes alır ancak sadece bitkiler, algler ve bazı bakteriler fotosentez de yaparlar.

Vücudumuzdaki bütün karbonlar fotosentezden gelir. Yediğiniz yiyecekleri düşünün. Onlar bitkilerden veya bitkileri yiyen hayvanlardan gelirler. Karbonumuz diğer canlılardan gelir bu yüzden tüketiciler yani heterotroflar olarak adlandırılırız (Yunanca heteros = diğer,farklı ve trophos = besleyici). Bitkiler üretici yani ototroftur (Yunanca auto = kendi ve trophos = besleyici), bu da canlı olmayan kaynaklardan karbon aldıkları anlamına gelir. Havadaki karbondioksit bitkiler için özel karbon kaynağıdır, bu yüzden bitkilerin “havadan” yapıldığını söyleyebilirsiniz!


Görseller : Wikimedia Commons. Siyanobakteri görseli BASF’ a aittir.

Genellikle “Soyadı, Adı” olan stil biçimlerini karşılamak için yazarın adını düzenlemeniz gerekebilir
https://askabiologist.asu.edu/g%C3%BCne%C5%9F-%C4%B1%C5%9F%C4%B1%C4%9F%C4%B1-%C3%BCzerine

Bibliyografik detaylar:

  • Makale: Güneş ışığı üzerine
  • Yazar: Dr. Biology
  • Yayımcı: Arizona State University School of Life Sciences Ask A Biologist
  • Web sitesi adı: ASU - Ask A Biologist
  • Yayınlanma tarihi: 19 Nov, 2018
  • Erişilen tarih:
  • Bağlantı: https://askabiologist.asu.edu/g%C3%BCne%C5%9F-%C4%B1%C5%9F%C4%B1%C4%9F%C4%B1-%C3%BCzerine

APA Style

Dr. Biology. (Mon, 11/19/2018 - 10:00). Güneş ışığı üzerine. ASU - Ask A Biologist. Retrieved from https://askabiologist.asu.edu/g%C3%BCne%C5%9F-%C4%B1%C5%9F%C4%B1%C4%9F%C4%B1-%C3%BCzerine

American Psychological Association. For more info, see http://owl.english.purdue.edu/owl/resource/560/10/

Chicago Manual of Style

Dr. Biology. "Güneş ışığı üzerine". ASU - Ask A Biologist. 19 Nov 2018. https://askabiologist.asu.edu/g%C3%BCne%C5%9F-%C4%B1%C5%9F%C4%B1%C4%9F%C4%B1-%C3%BCzerine

MLA 2017 Style

Dr. Biology. "Güneş ışığı üzerine". ASU - Ask A Biologist. 19 Nov 2018. ASU - Ask A Biologist, Web. https://askabiologist.asu.edu/g%C3%BCne%C5%9F-%C4%B1%C5%9F%C4%B1%C4%9F%C4%B1-%C3%BCzerine

Modern Language Association, 7th Ed. For more info, see http://owl.english.purdue.edu/owl/resource/747/08/
siyanobakteri
Organizmalar arasında fotosentez yapan sadece bitkiler değildir. Siyanobakteri ve çoğu alg güneş enerjisini kullanır.
English version:
Snacking on Sunlight

Be Part of
Ask A Biologist

By volunteering, or simply sending us feedback on the site. Scientists, teachers, writers, illustrators, and translators are all important to the program. If you are interested in helping with the website we have a Volunteers page to get the process started.

Donate icon  Contribute

Share this page