Wat is echolocatie?

Echolocatie is het gebruik van geluidsgolven en echo’s om te bepalen waar dingen zich bevinden. Vleermuizen gebruiken echolocatie om hun weg te vinden en eten te zoeken in het donker. Tijdens echolocatie zenden vleermuizen geluidsgolven uit met hun mond of neus. Wanneer die golven een object raken maken ze een echo.

Die echo weerkaatst terug van het voorwerp naar de oren van de vleermuis. De vleermuis luistert naar echo’s om uit te vinden waar een voorwerp is, hoe groot het is, en wat voor vorm het heeft. Met echolocatie kan een vleermuis een voorwerp zo dun als een mensenhaar vinden, zelfs wanneer het helemaal donker is. Zo kunnen ze ook kleine insecten vinden, zoals muggen, die veel vleermuizen graag eten.

De afbeelding hieronder laat een sonogram zien van de kreet van een vleermuis (de Lasionycteris noctivagans), gemaakt in het Ecological Research Center. De opname is van een normale, herhalende roep die vleermuizen gebruiken voor basisnavigatie. Ze gebruiken het om te voorkomen dat ze tegen dingen aan vliegen. Snellere, klikkende geluiden worden gebruikt wanneer een vleermuis een insect heeft opgemerkt en meer duidelijkheid wil om de prooi te kunnen vangen. Je kunt de speler hieronder gebruiken om te luisteren, of hier het mp3-bestand krijgen.

Om te luisteren en meer vleermuisroepen te zien, kijk op deze USGS website.

Wist je dat andere dieren ook echolocatie gebruiken? Dolfijnen, walvissen, spitsmuizen en sommige vogels gebruiken echolocatie om te navigeren en voedsel te vinden. Er zijn zelfs sommige blinde mensen die hebben geleerd echolocatie te gebruiken om hun weg te vinden in hun omgeving.

Mensen kunnen de ultrasonische geluiden die vleermuizen maken niet horen. Maar er zijn wel sommige insecten die dat kunnen. Die insecten zijn bijvoorbeeld sommige nachtvlinders, kevers en krekels. Wanneer nachtvlinders de geluidsgolven van een vleermuis horen reageren ze verschillend. Sommige zullen omkeren en wegvliegen, terwijl andere in gekke patronen zullen gaan vliegen, zoals zigzaggen, spiralen of rondjes. Allemaal om te voorkomen dat de vleermuis ze zal opeten. Sommige krekels en kevers staan er om bekend dat ze klikgeluiden maken om de vleermuis weg te jagen.

Wist je dat sonar en radarnavigatiesystemen die door het leger worden gebruikt op een vergelijkbare manier werken als vleermuis echolocatie? Ingenieurs hebben zelfs vleermuis echolocatie gebruikt om hun ontwerpen te verbeteren. Net als bij de echolocatie van vleermuizen zendt sonar geluidsgolven uit en gebruikt de echo’s om de locatie van voorwerpen te bepalen, bijvoorbeeld onderzeeërs of schepen. Het enige verschil is dat sonar onder water wordt gebruikt, terwijl vleermuizen in de lucht vliegen. Daarin lijkt radar meer op de echolocatie van vleermuizen. Bij radar worden elektromagnetische golven gebruikt om de plaats van vliegtuigen en schepen te bepalen. Net als bij echolocatie ook in de lucht.