Heeft god apotheken geschapen? Of zijn ze in de loop van de eeuwen geëvolueerd?

Allebei niet natuurlijk! We weten allemaal dat winkels waar apothekers werken en waar je dingen als aspirientjes, vitamines en voorgeschreven medicijnen haalt, redelijk nieuwe uitvindingen zijn. Misschien heb je wel eens een historische apotheek bezocht, uit de 18de of 19de eeuw. Er bestaan ook tekeningen van iets oudere apotheken uit de 17de eeuw. Maar dat is nog steeds maar 300 of 400 jaar oud –dat is heel kort als je bedenkt hoe lang wetenschappers denken dat er al mensen zijn: ongeveer 200.000 jaar! Hoe kwamen de mensen toen dan aan medicijnen?

Mensen haalden hun medicijnen uit de natuur, meestal uit planten. Sterker nog, botanie, de studie van planten, begon als een tak van de geneeskunde. Tot op de dag van vandaag halen nog steeds veel mensen hun medicijnen uit planten. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat 80 procent van de mensen op aarde traditionele geneeswijzen gebruikt in plaats van moderne medicijnen. Dit heeft veel verschillende redenen –omdat ze dit prettiger vinden, of omdat medicijnen te duur zijn of ze er niet aan kunnen komen.

Planten zitten vol met chemische stoffen die ze zelf maken. Ze maken die stoffen niet als medicijnen voor ons. Planten kunnen zich niet verplaatsen zoals wij dieren dat wel doen. Daarom gebruiken ze chemicaliën om basisfuncties te kunnen vervullen, van het afschrikken van roofdieren tot communicatie en voortplanting. Is dat niet slim?!

Lang geleden leerden mensen dat deze chemische stoffen invloed hebben op ons lichaam. Sommige maken ons ziek of kunnen ons zelfs vermoorden, maar anderen zijn juist goed voor ons. Oermensen hebben al ontdekt welke wat doen, door trial-and-error en door het van dieren af te kijken. Wetenschappers weten dat sommige dieren zichzelf behandelen met bepaalde planten als ze ziek zijn. Afhankelijk van wat er mis is, kunnen ze knabbelen op de bladeren van een bepaalde boom of plant. Zo zijn er beren in het zuidwesten van de Verenigde staten, die wortels van de plant "osha" opgraven, op de wortels kauwen, en dan het mengsel over hun eigen vacht uitsmeren. De wortel van de osha is antibacterieel, antischimmel en werkt als insecticide. Mensen uit het zuidwesten noemden de osha vroeger “berenwortel”.

Met de tijd werden mensen steeds handiger in het vaststellen van diagnoses. Ze wisten ook steeds beter welke planten je moest voorschrijven en hoe je ze moest klaarmaken en doseren. Het woord “kruid” heeft meerdere betekenissen, één daarvan is medicinale plant.; mensen die ziektes behandelen en de gezondheid bevorderen door middel van planten zijn kruidkundigen. Veel kennis over kruiden is nooit opgeschreven. Dus met het opkomen van de moderne geneeskunde is een deel van die kennis verloren gegaan.

Maar je hoeft geen kruidkundige te zijn of te bezoeken om medicinale planten te gebruiken. In veel medicijnen die dokters voorschrijven en die je kunt kopen in de apotheek zitten chemische stoffen uit planten.

Tot wel 50% van alle moderne medicijnen bevat nog steeds chemische stoffen die direct uit planten gehaald worden of die van planten zijn afgeleid. Bij semisynthetische medicijnen beginnen wetenschappers met natuurlijke materialen die ze verder aanpassen in een laboratorium. Synthetische medicijnen zijn helemaal door mensen gemaakt, maar als voorbeelden worden wel chemische stoffen uit planten gebruikt.

Medicinale planten heb je in alle vormen en maten. Sommige groeien op de top van een berg, andere in de jungle en weer andere midden in de oceaan. Een deel van het onkruid in je tuin, in een grasveld en zelfs in scheuren in stoeptegels is waarschijnlijk medicinaal. Veel van de planten die je regelmatig binnenkrijgt via eten en drinken hebben medicinale eigenschappen. Wie had gedacht dat er een ander soort apotheek was – een hele oude van levensbelang – overal om ons heen?

Over de auteur: Beth Judy heeft The Plant Detective,geschreven, ingesproken en geregisseerd. Deze radioshow wordt door de hele Verenigde Staten uitgezonden vanaf 1995 door de zender ‘Montana Public Radio’. Judy’s kleurboek, Medicinal Plants of North America, laat een deel van die coole informatie zien aan kinderen.

Aanvullende afbeeldingen en illustraties van Wikimedia.